KIVILCIMLI KÜLLİYATI’NA GİRİŞ – Kıvılcımlı’ya Dönüş başlıklı yazının sonunda, “… bu sayfalarda bundan böyle, Kvılcımlı kitaplarının –yayınlanma sırası gözetilerek- tanıtılmasına yer vermeye çalışacağız. 1935’te yayınlanan “MARKSİZM BİBLİYOTEĞİ” yayınevinin kitaplarından başlayarak önümüzdeki her sayıda bir veya iki kitap tanıtımıyla burada olacağız.” Demiştik. Aslında bu çabamız, hem Kıvılcımlı kitap ve yazılarının Gelecek Gazetesi okuyucularına tanıtılması, hem de yazmayı düşündüğümüz ve bir tür Kıvılcımlı Okuma Kılavuzu denilebilecek çalışmamızın bölüm bölüm yayınlanışı olacaktır. Bu tür bir çalışma 1977 yılında Fuat Fegan tarafından yazılıp yayınlanan “Dr. Hikmet Kıvılcımlı Bibliyografyası” denemesinin genişletilmiş ve yeni kitaplarla zenginleştirilmiş bir tekrarı gibi olacaktır. Bu konuda öncülük Fuat Fegan’ındır yani.1929 İzmir TKP davasında aldığı 4,5 yıl hapis cezasını “Hepimiz hapishaneden kızıl birer profesör olarak çıkacağız” diyerek karşılayan Kıvılcımlı, Elazığ cezaevinden ciltler dolusu eserle çıkarak dediğini gerçekleştirmiş oldu. 1932’de çıktığı cezaevinde yazdığı ve çevirdiği eserlerin bir kısmını (YOL serisindeki 9 kitabı) tartışma umuduyla o zamanki Merkez Komite’ye sundu. Diğer kitap ve çevirileri de “kendi elimle kurup Parti’ye malettiğim” dediği 1935 yılında kurulan Marksizm Bibliyoteği ve hemen ardından kurulan Emekçi Kütüphanesi yayınevlerinden yayınladı. Bu yazımızda bu iki yayınevinden çıkan çeviri eserleri tanıtmaya çalışalım.1935-37 yılları arasındaki 1,5 yılda toplam olarak 8 adet çeviri kitabı yayınlanmış. Telif eserler de var elbette ama o eserlere daha sonra gireceğiz. Bu yazıda çeviri kitaplarına bakalım.İlk çeviri kitabı, aynı zamanda Marksizm Bibliyoteği Yayınları’nın da ilk kitabı olan Karl Marx’ın “Gündelikçi İş İle Sermaye” kitabı. Bu kitap, daha sonraları Sol Yayınları ve başka yayınevlerince “Ücretli Emek ve sermaye” başlığıyla yayınlandı. Bu çeviriyi yayınlarken Kıvılcımlı’nın yazdığı önsözde şunları okuyoruz:“Doğu Türkiyesi Batı Türkiyesi olurken, Batı tekniği gibi, o tekniğin (o iş aygıtlarının) üstünde doğmuş Batı ideolojileri (garb fikriyatı) de bu ülkeye girecekti. Girdi. Bu arada, kırık dökük, düşe kalka olsa bile, bilim olarak marksizm adlı doktrin (akide) de, şu veya bu sebeple sesini duyurur oldu.“Marksizm”in bu işitilen sesinde, iki biçim falso kulağı tırmalıyor :“1 — Marksizm, kurucularından başkalarının ağzıyla, hele Türkçede, büsbütün üçüncü, dördüncü ve ilh. kertede yad ağızlarla konuşturuluyor. O yüzden önümüze çıkan kakafoni (kakases), artık “tavşanın suyunun suyu” oluyor. Oysaki, hiç olmazsa, objektif (nesnece), temiz bilim uğruna olsun, Marksizm kendi diliyle pekiyi konuşmaya bırakılamaz mıydı?“2— İkinci falso bir eksiklikten ileri geliyor. Birinci falsoda “notalar bozuktu” dersek, ikinci falsoda, “notalar eksik” diyebiliriz. Doktrin olarak marksizm, bengütaşı, bir düşünce yapısıdır. Her yapı gibi, onun da bir temeli, bir de üst katları olacak. Türkiye’de “Marksizm” veya psödömarksizm dolayısı ile basılıp satılan yazılar, hep Marksizmin üst katlarında bocalarlar. Marksizmin, sırf politika, sırf literatür veya ona benzer tezleri gevelenilir. Oysa ki işin bir de temeli var: Marksizmin ekonomi politiği. Başı yukarıda gezenler için, nedense, aşağılara, temellere bir göz atımı bile çok görülüyor. Ve onun için de, insanı yarım hekimin candan ettiği gibi, bu yarım Marksizmin de “dinden imandan” etmeye yaraması, okuyucuya ne öğretmiş olur?“Şu küpküçücük broşür, bu iki falsodan uzaktır: “a) Söz, doğrudan doğruya Marks’in ve dolayısı ile Engels’indir: Ortodoks (özakıydeci) bir söz; “b) Söz Marksizmin ekonomi temelinin en özenli köşe taşını anlatır. (Önsöz.)Marx’ın bu küçük eseri uzun yıllar hepimizin el kitabı olmuştur. Sömürü mekanizmasını basitçe kavratan bu kitapçığın bildiğimiz kadarıyla Türkçe’deki ilk çevirisi olan bu önemli çeviri için bu sözleri ediyor Kıvılcımlı.Çeviri serisinin ikinci ve üçüncü kitapları Lenin’in yazıp yayınladığı iki broşür. “Karl Marks’ın Hayatı, Felsefesi, Sosyolojisi” ve “Karl Marks’ın Ekonomi-Politiği, Sosyalizmi, Taktiği”.Her iki broşüre yazdığı önsözde şöyle tanıtır çevirisini Kıvılcımlı:“1- 1. Dünya Savaşı başlarken, Rusça Granat Ansiklopedisi “Marks ve Doktrini” hakkında Lenin’den bir makale istiyor. Fakat, makale 75 bin işareti (kelimeyi) geçmeyecek… Lenin, 1914 Temmuz ve Ekim aylarında İsviçre’de makaleyi kaleme alıyor…“Lenin’in bu makaleye sığdıramadığı “promarksist”leri kısaca tanımlayan bir makalesi var: “Marksizm’in Üç Kaynağı” adı ile, 1913 Mart tarihli Rusça “Tedrisat”[Eğitim] dergisinde çıkmış. Biz, gerek “Marks ve Dokrtrini” gerekse “Marksizmin Üç Kaynağı” yazılarının ilk felsefi ve sosyolojik bölümlerini birleştirip, şu broşürcüğü çıkardık…2 — Bu ölü yazıyı:a) Kesesi ve vakti dar olanlar okusun. Ucuzdur, kısadır, b) Kesesi ve vakti bol olanlar okusun. Marksizm’i genişçe, etüt etmeye bu kapıdan girilir. Marksizm bir denizse, bu yazı onun pusulası olur;c) Marksizm’in dostları okusun. Çünkü Lenin, “bir doktrini kepaze etmenin en kısa yolu, o doktrini toycasına savunmaya kalkışmaktır” der.d) “Tarafsız”lar okusun. Ola ki “nalla mıh” aralığının diyalektiğine akıl erdirirler.e) Marksizm’in düşmanları okusun. Belki, —ille çatacağız diye— Marksizm kadar korkunç bir “Düşünce Devi”nin ağzına lokma ve evrene maskara olmak illetlerine —bu komprimeleştirilmiş öğüt— her hangi bir ilaç olur.”İkinci broşür için de aynı yazının içinde; “Marksizm’in Ekonomisi, Sosyalizmi, Taktiği” konularını “Marksizm Biblioteği”mizin No: 4’ünde arayan bulacaktır.” Demekle yetinir.Yine Kıvılcımlı’nın bizzat çevirdiği başka bir kitap da Engels’in “Ludwig Feuerbach ve Klasik Alman Felsefesi’nin Sonu” eseri. Bu çok önemli eser konusunda da Günlük Anılar kitabının bir yerinde şöyle der Kıvılcımlı:“Böcür’le (Hasan Ali Ediz) Kara Patron (Eczacı Vasıf Onat), Ankara Caddesi’nde tutamak bulunca, hele kendilerini son Menşeviklikle ithamımdan beri, yavaşça Marksizm Bibliyoteği’nden koptular. Kaydıkları yeri sezer gibiydim. Benden fellek fellek sakladılar. Bursa’da bir ağaca 1 Mayıs günü çizilmiş orak-çekiç davasından tevkif edilişim onlara fırsat ve gün doğmuş gibi geldi. “Ludwig Feuerbach”a yazmış ve bastırmış olduğum önsözü yok etmek için birinci formayı atmışlar ve kitaptan (“içeride” bulunduğum bahanesiyle) adımı çıkartmışlardı. Orak-Çekiç’ten çabuk beraat edip döndüm.” (Günlük Anılar, s. 218)Çabuk beraat edip döndükten sonra 1936 yılında Emekçi Kütüphanesi Yayınevi tarafından basılır Feuerbach çevirisi.!935-37 arasında Kıvılcımlı’nın çevirdiği bu 4 eserden başka 3 eser daha yayınlanır. Bunlardan ikisi Kıvılcımlı’nın mücadele ve hayat arkadaşı Fatma Nudiye Yalçı tarafından çevrilmiş olan “Karl Marks’ın Enternasyonal’i Açış Hitabesi” ve Engels’in yazdığı “Marksizmin Prensipler” kitapçıklarıdır. Açış Hitabesi.. adı üstünde Marks ustanın Enternasyonal İşçiler Cemiyetinin kongresinin açılışında yaptığı Konuşmanın çevirisidir. Engels ustadan yapılan Marksizmin Prensipleri çevirisi ise, Komünist Manifesto’nun taslağı olan bu önemli metnin tamamıdır.Çeviriler içindeki yedinci kitap, çevirmeni C.M. (Azeri çevirmen Cabbar Moser) olan yine Engels’ten evrimde emeğin önemini konu alan “Maymunun İnsanlaşması Prosesinde Emeğin Rolü” kitabıdır.Son olarak yine 1937 yılında Kıvılcımlı tarafından Almanca aslından çevrilerek fasiküller halinde yayınlanan Marks’ın Kapital eserini de saymak gerekir. Ancak 20’şer sayfalık 7 fasikül yayınlanabilmiş Kapital çevirisi.Önümüzdeki sayılarda Kıvılcımlı’nın yazıp yayınladığı telif eserleri sırasıyla tanıyıp, tanıtmaya çalışacağız.